|
Jacaylka iyo bulshada Somalida
Iyadoo ay tahay maanta
maalintii jacaylka ee 14 febraayo. Waxaan
jeclahay inaan halkan ka salaamo inta wax jecel iyo inta la jecelyahay.
Waxaan
kaloo salaamayaa inta wax jecel ee iska qarsanaynsa ee hoos u
leh alla ayaa yaa usheega, yaa ogowsiiya, iyo inta kale qarsoodiga
loo
jecelyahay ee iyagu laxdaba ka xog la.
Hadaba hadaad iswaydiiso waa maxay jacaylkan la sheegaa? Jacaylku waa
dareen
diiran oo aad uhayso qof ama shay aad jeceshay. Waana cakiska
waxaad necebtahay. Qofku marka hore mar haduu qof muslim
ah yahay waxaa
ugu xaq weyn inuu jeclaado ilaahay ( SWTC) abuuray ee dunida keenay iyo
rasuulkiisii mohamud ahaa ee
uu doortay.
Marka taas laga yimaadana waxaa kaloo qofku jecel yahay waalidkii
dhalay, walaaladiis, caruurtisa( hadii
ay jiraa) iyo dadka kale ee
qaraabadiisa ah, waxaa kaloo qofku kal gacayl uhayn karaa qof madax ah
oo ah hogaamiye diineed,
siyaasadeed ama dhaqameedba. Qofku wuxuu kaloo
jecal yahay waddankiisa iyo degmadu uu ku nool yahay.
Waxaad kaloo
xidhiidh aan ku tilmaami karno nooc jacayl ah ama kal gacal
ah uhaysaa asxaabtaada, dadka aa wada shaqaysaan ama isku jimciyada
ah
ee aa urur kuwada jirtaan sida ardaageenan Forumka oo kale. Taas oo
hadii aan xidhiidhkaasi jirin aanad ka tirsanaateen
ardaaga.
Qofkuna siyaabo fara badan buu wax u jeclaan karaa oo ku xidhan
dhaqanka iyo caadada ay bulsho leedahay
iyo degaanka qqofkaasi ku
noolyahay.
Waxaa jira in jacaylka loo tarjunto siyaabo fara badan oo kala duwan.
Tusaale
ahaan waxaad odhankartaa dabeecada uu leeyahay qof aa isku jinsi
tiihiin sida lab -lab ama dhedig-dhedig markaas dhaqanka
somaliga kaasi
maaha jacaylka dhabta ah ee kal gacal baa la yidhaahdaa. Jacaylka dhabta
ahina waa ka dhexmara laba qof
oo kala jinsi ah sida wiil iyo gabadh.
Jacaylku waa dareen ku abuurma labada qof ama midkood, kaasoo ku
bilaabma
si qunyar qunyar ah ilaa uu gaadho heerka usareeya. Jacaylka uu
qof qudhi jecelyahay qof kale oo ah mid maraya jid hal
dariiqo ah oo
ahayn dariiqa laba haad ah, taas oo laga yaabo in laba qof midna jacayl
udhimanaayo ka kalana uu laxdaba
ka xog layahay. Ama uu og yahay ee aanu
wax dan ah ka lahayn isagu oo laguba yaabo inuu aad uneceb yahay qofkaas
jecel.
Jacayl qof jecel yahay qof kale waxaa laga yaabaa in hadii aanu
kale raali ahayn oo mid ka talaabo xadka udhexeeya jeclaha
iyo la la
jeclaha ay sababi karto nebcaansho aan xad lahayn ee keeni kara
aflagaado, hujuum, iyo gacan kahadal, taas
oo jacaylkii isu badalo
nacayb iyo colaad.
Waayo? Dadku isku baahi iyo xiise maaha, baahida jacayl ee mid waxaa
laga
yabaa in ka kalena uu arko hujuum shakhsi iyo sharaf darro.
Waxaa kaloo jira jacayl laba qof is jecel oo si isku mid ah
isu jecel
ama isu dheeli tiran, waana kaas ka muhiimka ahi ee had iyo jeer laga
hadlaa.
Waxaanan umalaynayaa Somalidu
waxay ka hadasho waxaa ugu badan jacaylka
, hadii aad ufiirsato suugaanta Somalida waxaad arkaysaa in 70% ay ka
hadlaan
jacaylka gaar ahaana dhinaca heesaha markaas aan bal tusaale
usoo qaadano kuwan:-
JACAYL KALA AWOOD WEENE, KII IILKA
DHIGAY QAYS
LAYLANA AGSEEXSHAA ANA IGU ABUURMEE
OGOW NAFTAAN KU OMAAN ADIGEE, IMMISA ADOO KALE
ARJI IILA TIMIYOO,
OOFIN MAAYO AAN ADHI
AWADAA UJOOJEE.--------------------?
JACAYLKII XAQA AHAA XAGEE BUU MARYAA OO LOOGA XERODHIGAY
INUU
JACAYL WAX JIRA YAHAY NIMUU HELAYNA JIRIBAN YAHAY--
JACAYLKAAN QABRIGA UQODEE KU TOMIYEY UBAXEE
KU AKHRIYEY QURAANKEE
NAF KA QUUSO MIYAA
JACAYL AAN LAGULA WADIN WAKHTIGAAGA YUU LUIMIN
LAQANYADA JACAYLKUBA LIRKA CAASHAQA KULULAA\
RUUXAAD
ULOHATAYOO KUGU LAADAY BA,ANAA
BI,I WAA JACAYLOO BOOGAN AAN HADHAYNOO
CIDI BAANAN KARINOO BEERKA IYO WADNAHA
IYO
BOGA KAAGA TAALIYO INUU YAHAY
BIR CAASHAQU BEEN BEEN BAAN BAAN UHAYSTEE
IYO KUWO KALE OO BADAN.
Waxay ilatahay
intaas hanbelyo jacayl iyo hordhac suugaaneed dhex ee
bal hadana aan idiin dhufto xagaas qardo jeex kale tolow muxuu ina
cabdillahi
ka yidhi jacaylka . Iyadaanan kugu raajin jawaabta bal horta
Qarni kow dhex iyo kuwo kaloo badan.
QARNI,
Maansadan
Qarni oo soo baxday 20 april 2000, waxay igu soo dhacday
markii wiil dhalinyaro ah oo asxaabtayda kamid ahi ii sheegay
inaanu
xiisayn maansooyinkayga sababtoo ah buu yidhi waxaan ka hadlaa had iyo
jeer wax yaabo cul culus sida siyaasada
oo kale. Wiilkan oo ah mid mid
da' yaroo dhalinyaronimo awgeed dhinacyada xiirtay, waxaa uu iga
codsaday inaan bal aan
dhinaca jacaylkana aanan ilaawin ee bal isna aan
xuso.
Waxaana aan sheegay in aan ka hadlo waxa aan anigu xiiseeyo,
qof
walibana uu ka hadlo wuxuu isagu xiisaynayo, waxaan kaloo xasuusiyey
inaan dhinacaa iyo hawlaha caashaqa, aan ka
fadhiistay sida uu
Beellihii Brasil uga fadhiistay ciyaaraha. Waxaa seh isla markiiba ila
noqotay bal inaan mar ka hadlo
dhinaca jacaylka. Wiilka laftiisii baan
waydiiyey inuu qiso ii sheego aan ka sameeyo maanso. Waxaanu ii sheegay
in intii
aanu soo dhoofin ee dalkii joogay ay is jeclaayeen gabadh ayna
isku ogaayeen inay is guursadaan laakiin nasiib darro uu
dagaalkii
sokeeeye dhacay, dabadeedna midkoodba jihadii qabiilkiisu u qaxay uu
qabtay, dibna laysu arag. Waxaanu sheegay
inaanu wax warah ka helin
Qarni islamarkaasna aanu ogayn inay nooshahay iyo inkale. Waxaanu ii
raacshay inaanu guursanayn
ilaa inta uu ka ogaanayo in Qarni nooshahay
iyo in kale, waxaana ka muuqatay wiilka murugo badan markuu arrinta ii
sheegayey.
Dabadeedna waxaan usameeyey maansadan hoose.
maxaabaan hordhaca kuuug harraadin, horta maabaan heesta kugu horo.
Wuxuu
yidhi:-
--------------------------------------------------------------------------------\
-----------------------------
Qalbigaa
iqoonma
markaan qarni xasuustaba
qarnigii horaan qarni
kala dhaqaaqnoo
qabtii dhacdaa nakala qarisoo
midba
jiho gaara u qaxee
qoraxdii soo baxdaba qaraam
ducooyinaan uqaadaa Qarniye
Qarni qaayaheeda maanso
Kuma koobi
karo'e
Qoorteeda dheeree cabaadhyaha
garaaraha sidii qalinka lagu dhigay
quruxdeeda laafyaha markay jalaq
kasiisaa
lagu qiyaas qalanjo ugube
qor qoriinshaha wajigaad
haldhaa dhalaan ah moodaaye
qosolkiyo farxaduu daayin
qarni
qaybta u siiyee
qaadirkuu ku manaystaa
laguwada qadariyaa
sidii geenyadii bureeqaa
quruxdeeda gaarka ah
dadku
kawada qisoodaa
Qarni waygu dheertoo
quruxdeediyo qaayahiyaha
ma qiyaasi karaayee
Qalbi taharriyo Qoolcaday
iyo
qooriga Qurulugud
qarni ka baadi gooboo
quus baan kajoogaa
Inta baxda wargeysyada
qoraalaan ufidiyoo
farriimana
u dhiiboo
quus bay ka keeneen
aniguna rogaal celin
sidii wariyaha soonaan
Laan qayrta casee
Dunidaan raacdeeya
aan idhi
Qaarada adduunka Qarni
halkay ku nooshahay
Oomatadii kasoomoo
biyo qabow kolay tahay
ceeshkii
la quutiyo
hurdadaba kasaahiday
waagii beryiyo qorraxdii
iftiintaba, qarni inaan la
joogaan qalbigayga geliyaa
Inta
shiikh shariifiyo
igu akhriday quraanee
dhakhaatiirta dunidiyo
culimadaba showroo
garan waayee camalkaas
cidladaas
ijoojee
Qalbigaa I qoonma
hadalqaadka qarniye
caynkeeda oo kale
carro edegta kuma arag
qoom aynaan arag
bay
qarni ina gala joogtaa
gabdhaha qayrkeedoo idil
hadii qayb la isiiyana
kuma qancancaaye
Qarni qoyskay
ka dhalatay
hadaan fariimo u diranlaa
ma aqaan qalcadday ku noolyiin
qoomiyada Soomaaliyeedo
qaranada midoobaan
qaylo
dhaan udirayaa, baadi gooba
leeyahay halka qarni ku nooshahay
Aniguna ma quustee boodhari sidiisaan
Qiiraysanahaye,
qasdigayga eegoo
i lawada qorsheeyoo, qarni quus baan
Ka joogaa, ma qanac baa ileediin?
|
